संभाजी महाराज यांनी लिहिलेले ग्रंथ

ज्ञानेश्वरांनी वयाच्या १६ व्या वर्षी ज्ञानेश्वरी लिहिली. संभाजी महाराजांनी वयाच्या १४ व्या वर्षी संस्कृत मध्ये ग्रंथ लिहिला, ग्रंथाचे नाव — बुधभुषणम. संभाजी महाराजांनी अजून ३ ग्रंथ लिहिले: नखशिख (नखशिखांत), नायिकाभेद, सातशातक.

श्री गणेशाला नमन

देवदानवकृतस्तुतिभागं हेलया विजितदापतनागम् |

भक्तविघ्नहनने धृतरत्नं  तं नमामि भवबालकरत्नम् ||

मराठी मध्ये अर्थ:

देवदानवांच्या स्तुतीने संतुष्ट झालेल्या, द्रुष्टांचे गर्वहरण करणाऱ्या, भक्तांची विघ्ने वारणाऱ्या,

रत्ने धारण करणारा, शिवाच्या पुत्रा गणेशा, तुला माझे नमन असो.

संभाजी महाराजांनी छत्रपती शिवाजी महाराजांचे संस्कृत मध्ये वर्णन .

कलिकालभुजंगमावलीढं निखिलं धर्मवेक्ष्य विक्लवं यः |

जगतः पतिरंशतोवतापोः  (तीर्णः) स शिवछत्रपतीजयत्यजेयः  |

मराठी मध्ये अर्थ:

कलिकारुपी भुजंग घालीतो  विळखा,  करितो धर्माचा ऱ्हास.

तारण्या वसुधा अवतरला जगपाल, त्या शिवबाची विजयदुदंभी गर्जुदे खास.

संभाजी महाराजांनी शहाजी महाराजांचे संस्कृत मध्ये वर्णन .

भृशत्  बलान्वयसिन्धुसुधाकरः प्रथितकीर्त उदार पराक्रमः |

अभवत् अर्थकलासु विशारदो जगति शाहनृपः क्षितिवासवः ||

मराठी मध्ये अर्थ:

सिंधुसुधाकरासारखे प्रचंड बलशाली, कीर्तिवान, उदार, पराक्रमी व अर्थकलांमध्ये विशारद असे राजे शहाजी होऊन गेले.

बुधभूषणम् या ग्रंथाच्या लेखनास सुरुवात करताना.

तस्यात्मजः शंभुरिति प्रसिद्धः समस्तसामंतशिरोवतंसः |

यः काव्यसाहित्यपुराणगीतकोदण्डविद्यार्णवपारगामी ||

विविच्य शास्त्राणि पुरातनानामादाय तेभ्यः खलु सोयमर्थम् |

करोति सद्ग्रंथममुं नृपालः स शंभुवर्मा बुधभूषणाख्व्यम् ||

मराठी मध्ये अर्थ:

– त्या शिवाजी राजांचा – भोवतीच्या साऱ्या राजेलोकांना शिरोभूषण वाटणारा,

काव्य, साहित्य, पुराण, संगीत, धनुर्विद्या यांचे ज्ञान घेतलेला मी पुत्र – ‘शंभूराजे’ या

नावाने प्रसिद्ध आहे. पुराण ग्रंथांचे विवेचन करून, त्यातील अर्थपूर्ण भाग निवडून मी

शंभू हा ‘बुधभूषणम्’ नावाचा सद्ग्रंथ रचीत आहे.